Wielu dorosłych kojarzy asertywność głównie z umiejętnością mówienia „nie”. Tymczasem dla dziecka w wieku przedszkolnym to znacznie więcej – to fundament jego poczucia własnej wartości, odwagi i bezpieczeństwa. Dlaczego warto uczyć dzieci asertywności już od najmłodszych lat? I jak możemy je w tym wspierać?
Czym jest asertywność u dziecka?
Asertywność to umiejętność wyrażania własnych myśli, uczuć i potrzeb w sposób spokojny i stanowczy, z poszanowaniem siebie i innych. W przypadku przedszkolaków oznacza to np.:
- powiedzenie „nie chcę się bawić” bez obrażania kolegi,
- zgłoszenie pani, że ktoś go popchnął, zamiast płakać w samotności,
- wyrażenie własnego zdania w grupie dzieci.
To nie agresja ani uległość – to złoty środek, który pozwala dziecku czuć się bezpiecznie i pewnie w kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi.
Dlaczego asertywność daje dziecku poczucie bezpieczeństwa?
Dziecko, które potrafi:
- bronić własnych granic, czuje, że ma wpływ na sytuacje, które je dotyczą;
- mówić o swoich emocjach, nie tłumi frustracji ani lęku;
- prosić o pomoc, nie zostaje samo z trudnymi doświadczeniami;
- odmawiać, ma świadomość, że jego zdanie jest ważne.
Taka postawa pozwala dziecku lepiej radzić sobie w grupie rówieśniczej, buduje jego wewnętrzne poczucie wartości i zmniejsza ryzyko ulegania presji (np. podczas zabaw, które mogą być niebezpieczne lub nieprzyjemne).
Jak wspierać rozwój asertywności u przedszkolaka?
1. Słuchaj i traktuj dziecko poważnie
Kiedy dziecko mówi „nie lubię tego” lub „nie chcę się bawić z Tomkiem”, nie bagatelizuj jego słów. Pokaż, że ma prawo do własnych wyborów.
2. Dawaj dobry przykład
Dzieci uczą się przez obserwację. Jeśli widzą, że rodzice potrafią spokojnie, ale stanowczo wyrażać swoje zdanie i bronić granic, będą to naśladować.
3. Ucz rozpoznawania emocji
Pomagaj dziecku nazywać to, co czuje: „Wygląda na to, że jesteś zły, bo Kuba zabrał ci klocek. Co możemy z tym zrobić?”
4. Ćwicz scenki sytuacyjne
Odgrywajcie z dzieckiem typowe sytuacje: np. ktoś zabiera mu zabawkę albo proponuje zabawę, na którą nie ma ochoty. Ucz, jak można grzecznie, ale stanowczo zareagować.
5. Chwal konkretne zachowania
Zamiast ogólnego „byłeś dzielny”, powiedz: „Super, że powiedziałeś Emilce, że teraz nie chcesz się bawić i poszedłeś do kącika z książkami”.
Błędy, których warto unikać:
- Nie ucz dziecka ślepego posłuszeństwa. Czasami dzieci są uczone, że muszą się dzielić, zawsze słuchać dorosłych i nie sprawiać problemów. To może odbierać im zdolność do stawiania granic.
- Nie zawstydzaj. Gdy dziecko mówi „nie”, nie odpowiadaj: „Nie bądź niegrzeczny” – naucz, jak można to powiedzieć inaczej, ale zachowując prawo do odmowy.
Asertywność a bezpieczeństwo emocjonalne
Dziecko, które czuje, że może być sobą, że jest wysłuchane i traktowane z szacunkiem, rośnie w poczuciu bezpieczeństwa. Wie, że nie musi spełniać cudzych oczekiwań, aby być kochane. To właśnie z takich doświadczeń wyrasta zdrowe poczucie własnej wartości – a to najlepsza tarcza przed przemocą, manipulacją i presją grupy.
Podsumowanie
Asertywność nie jest cechą wrodzoną – to umiejętność, której można (i warto!) uczyć już od przedszkola. To nie tylko sposób na spokojniejsze funkcjonowanie w grupie, ale przede wszystkim budulec poczucia bezpieczeństwa emocjonalnego dziecka. Rodzice odgrywają tu kluczową rolę – poprzez przykład, rozmowy i codzienne sytuacje, w których dziecko może uczyć się wyrażania siebie z szacunkiem do innych.